PMS, adet döngüsünün luteal fazında görülen fiziksel ve duygusal değişimlerin bütünüdür. Peki PMS nedir ve belirtileri nelerdir?
Premenstrüel sendrom (PMS), adet döngüsünün yumurtlamadan sonraki döneminde ortaya çıkan ve adet kanaması başladığında hafifleyen fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtiler bütünüdür. Kadınların büyük kısmı hayatının bir döneminde PMS semptomları tanımlar; ancak belirtilerin şiddeti ve süresi kişiden kişiye değişir. Bu nedenle PMS, tek bir hastalık olarak değil, adet döngüsünde meydana gelen fizyolojik ve nörokimyasal değişimların bireysel yansımaları olarak değerlendirilir.
PMS’nin tıbbi literatürdeki tanımı, hormon ve nörotransmitter etkileşimiyle şekillenen çok boyutlu bir süreç olduğu yönündedir. Özellikle östrojen, progesteron ve beyin kimyası arasındaki denge PMS döneminde değişir ve bu denge değişimleri bazı bireylerde fiziksel veya duygusal duyarlılıkları artırabilir. Bu nedenle PMS’nin tek bir nedeni yoktur; biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle açıklanır.
PMS Ne Demektir?
PMS, adet döngüsünün luteal fazında yani yumurtlamadan sonraki dönemde ortaya çıkan belirtilerin, adet kanamasıyla azalması veya tamamen ortadan kalkmasıyla karakterizedir. Bu döngüsel yapı PMS’nin en temel ayırt edici özelliğidir.
Luteal fazda hormonal dalgalanmalar doğal olarak artar. Bazı bireyler bu değişimlere karşı daha duyarlı olduklarını ifade eder. Bu duyarlılığın düzeyi PMS’nin şiddetini etkileyebilir. Halbreich ve arkadaşlarının çalışması, PMS ve adet döngüsü arasındaki bu biyolojik ilişkinin birçok faktör tarafından şekillendiğini ve tek bir açıklama ile sınırlanamayacağını belirtmektedir.
PMS Belirtileri Nelerdir?
PMS belirtileri üç ana kategori altında incelenir: fiziksel, duygusal, davranışsal. Aynı dönemde hem fiziksel hem de duygusal belirtiler görülebilir.
- Fiziksel Belirtiler
- Göğüslerde hassasiyet
- Karında şişkinlik ve ödem hissi
- Baş ağrısı
- Eklemlerde veya kaslarda ağrı
- Yorgunluk ve enerji düşüklüğü
- Uyku düzeninde değişiklikler
Bu belirtiler genellikle luteal fazdaki hormon dalgalanmalarıyla ilişkilendirilir.
- Duygusal Belirtiler
- Sinirlilik, gerginlik
- Duygu durum dalgalanmaları
- Üzüntü, içe çekilme
- Konsantrasyon zorluğu
Bu belirtiler nörotransmitter (özellikle serotonin) aktivitesindeki farklılıklara bağlanabilir. Serotonin düzeylerindeki değişkenlik PMS döneminde duygusal duyarlılığın artmasına katkıda bulunabilir.
- Davranışsal Belirtiler
- İştah değişiklikleri (özellikle tatlı veya tuzlu yiyeceklere yönelme)
- Motivasyon düşüklüğü
- Sosyal geri çekilme
- Günlük aktivitelerde odaklanma zorluğu
- Bu belirtiler PMS’nin yaşam tarzı ve stres faktörleriyle etkileşiminden etkilenebilir.
Belirtiler her kadında aynı şekilde görülmeyebilir; bazılarında duygusal belirtiler öne çıkarken, bazılarında fiziksel belirtiler baskın olabilir. PMS kişisel bir deneyimdir.
PMS Neden Oluşur? Bilimsel Yaklaşım
PMS’nin kesin bir nedeni yoktur; ancak bilimsel açıklamalar bazı ortak mekanizmaları öne çıkarır.
Hormonal Değişiklikler
Adet döngüsünün ikinci yarısında progesteron yükselir, östrojen düşer. Bu değişimler normaldir ancak bazı bireylerde bu hormon dalgalanmalarına duyarlılık daha yüksek olabilir.
Beyin Kimyası (Serotonin)
Serotonin duygu durumu düzenleyen bir nörotransmitterdir. Serotonin aktivitesinin luteal fazda farklı seyrettiğini gösteren çalışmalar PMS’de duygusal belirtilerin bu mekanizmayla ilişkili olabileceğini belirtir.
Psikososyal Faktörler
Stres, uyku eksikliği, yoğun tempo ve yaşam tarzı faktörleri PMS belirtilerinin algılanmasını ve şiddetini etkileyebilir. Nworie’nin 2018 tarihli literatür derlemesi, bu faktörlerin PMS’nin seyrinde önemli rol oynadığını vurgular.
PMS ve PMDD Arasındaki Fark
- PMDD (Premenstrüel Disforik Bozukluk), PMS’nin çok daha yoğun seyreden bir alt tipi olarak tanımlanır. PMDD’da duygusal belirtiler çok daha baskındır. PMS yaygınken, PMDD nispeten daha nadirdir.
- Bu bilgi tıbbi yönlendirme amacıyla değil, literatürde geçen bilimsel ayrımı açıklamak içindir.
PMS Ne Zaman Bir Uzman Görüşü Gerektirebilir?
Bilimsel yazılarda, aşağıdaki durumlarda bir değerlendirme yapılabileceği belirtilir:
- Belirtiler günlük yaşamı belirgin şekilde etkiliyorsa
- Duygusal belirtiler çok yoğun seyrediyorsa
- Semptomlar döngüsel değilse (her ay tekrar etmiyorsa)
- Fiziksel belirtiler olağandışı seyrediyorsa
- Bu bir yönlendirme değildir; PMS tanımının çerçevesini tamamlamak içindir.
Sonuç
PMS, adet döngüsünün luteal fazında ortaya çıkan fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtilerin bütünüdür. Belirtilerin şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterir. PMS’nin nedeni çok boyutludur; hormonal değişimler, nörokimyasal mekanizmalar ve kişisel-stres faktörleri birlikte rol oynar.
PMS, birçok kadının yaşamında döngüsel olarak karşısına çıkan ama her kadında farklı yansıyan bir deneyimdir. Özünde tamamen fizyolojik bir süreçtir; yani vücudun adet döngüsündeki doğal hormon ve nörokimyasal değişimlerine verdiği kişisel bir yanıttır aslında. Bu yüzden PMS’i anlamak, aslında kendi bedeninin ritmini, tepkilerini ve ihtiyaçlarını daha yakından tanımak anlamına gelmektedir.
Bazı aylarda duygusal belirtiler daha baskın olurken, bazı aylarda fiziksel şikâyetler de öne çıkar. Bu değişkenlik tamamen normaldir. Bilimsel çalışmalar da gösteriyor ki PMS sabit bir tablo değil; hormonlardan serotonin seviyelerine, stres düzeyinden uyku düzenine kadar pek çok unsur belirti yoğunluğunu etkileyebiliyor.
Kısacası, PMS bir “problem” değil; döngüsel bir beden dili gibi düşünebilirsiniz. Vücut, “Bu ay biraz daha hassasım” diyor olabilir. Bu sinyalleri fark etmek, kendine daha iyi bir alan açmanı kolaylaştırmaya yardımcı olur.
Genel olarak PMS; bedenin, hormonların ve zihnin aynı ay içinde birkaç farklı role girerek sahne aldığı kısa bir dönem gibi. Her ay aynı şekilde yaşanmaz; her ay aynı tepkiyi vermez. Önemli olan, bu döngünün kişisel olduğunu bilmek ve kendini bu süreçte gereksiz yere eleştirmemektir. Çünkü PMS, kadın bedeninin tamamen doğal, fizyolojik ve döngüsel bir parçasıdır.
TGK Uyumlu Bilgilendirme Notu:
Bu içerikte yer alan bilgiler yalnızca genel bilgilendirme amaçlıdır. Herhangi bir hastalığın tanı veya tedavisinde kullanılmamalıdır. Gıda takviyeleri ilaç değildir. Kullanım öncesinde bir sağlık profesyoneline danışmanız önerilir.
Referanslar
- Halbreich U. The etiology, biology, and evolving pathology of premenstrual syndromes. Psychoneuroendocrinology. 2003;28(Suppl 3):55–99. DOI: 10.1016/S0306-4530(03)00097-0
- Nworie KM. Premenstrual syndrome: etiology, diagnosis and treatment. A mini literature review. Journal of Obstetrics and Gynecological Investigations. 2018;1(1):41–46. DOI: 10.5114/jogi.2018.78010
- Hantsoo L, Epperson CN. Premenstrual dysphoric disorder: epidemiology and pathophysiology. Current Psychiatry Reports. 2015;17:87. DOI: 10.1007/s11920-015-0628-3